Ciche zabójstwo w mieszkaniu: Jak radon przedostaje się do mojego domu? Źródła radonu i drogi wnikania do budynków.
Radon. Niewidzialny, bezwonny i bez smaku gaz, który potrafi skrycie zagrażać naszemu zdrowiu, a konkretnie, naszym płucom. Jego obecność w domach jest często niezauważana, a skutki długotrwałej ekspozycji mogą być poważne. Choć główny artykuł dotyczy wykrywania i usuwania radonu, to zrozumienie skąd on się bierze i jak dostaje się do naszych domów jest absolutnie fundamentalne w walce z tym cichym zabójcą. Zatem, zagłębmy się w szczegóły, aby lepiej poznać naszego niewidzialnego wroga.
Źródło Radonu: Głębie Ziemi
Radon nie powstaje znikąd. Jego źródłem jest naturalny rozpad radu-226, który z kolei pochodzi z uranu-238, pierwiastków obecnych w skorupie ziemskiej. Uran i rad są powszechne, choć ich stężenie różni się w zależności od regionu i rodzaju gleby. Obszary o podłożu granitowym, łupkowym, a także tereny bogate w fosforyty często charakteryzują się wyższym stężeniem uranu i radu, co przekłada się na większą emisję radonu. Niestety, nie ma tutaj prostej reguły – nawet bliskość kamieniołomu wydobywającego granit nie zawsze oznacza wysokie ryzyko radonu, choć warto to sprawdzić.
Rozpad radu-226 prowadzi do powstania radonu-222, izotopu o okresie półtrwania wynoszącym zaledwie 3,8 dnia. Oznacza to, że radon szybko ulega dalszemu rozpadowi, tworząc kolejne izotopy, które emitują promieniowanie alfa. To właśnie te produkty rozpadu radonu, wdychane wraz z powietrzem, stanowią największe zagrożenie dla zdrowia, uszkadzając DNA komórek płuc i zwiększając ryzyko nowotworu. Sama gleba nie jest problemem, dopóki radon pozostaje w niej. Problem zaczyna się, gdy ten gaz przedostaje się do wnętrza naszych domów.
Drogi Wnikania Radonu do Budynków: Fundamenty i Nie Tylko
Radon, jako gaz, jest bardzo mobilny i potrafi przenikać przez różne materiały. Najczęściej dostaje się do budynków z gruntu pod fundamentami. Różnica ciśnień pomiędzy wnętrzem domu a glebą (spowodowana np. efektem kominowym, działaniem wentylacji czy nawet wiatrem) powoduje zasysanie powietrza z gruntu do wnętrza budynku. Wraz z tym powietrzem do domu trafia radon. Gdzie konkretnie radon znajduje drogę?
- Pęknięcia i szczeliny w fundamentach: To chyba najczęstsza droga wnikania radonu. Nawet mikroskopijne pęknięcia w betonie, nieszczelne przejścia rur i przewodów instalacyjnych, a także szczeliny dylatacyjne mogą stanowić bramę dla radonu.
- Przepusty kablowe i rurowe: Niezaizolowane lub nieszczelne przepusty, przez które przechodzą kable elektryczne, rury wodociągowe czy kanalizacyjne, to kolejne potencjalne punkty wnikania radonu.
- Połączenia ścian i podłóg: Słabe lub uszkodzone połączenia pomiędzy ścianami fundamentowymi a podłogą na gruncie również mogą być przyczyną przedostawania się radonu do wnętrza domu.
- Nieszczelności wokół rur kanalizacyjnych: Tam, gdzie rury kanalizacyjne przechodzą przez fundamenty, często występują nieszczelności, które radon może wykorzystać.
- Woda: W niektórych przypadkach radon może przenikać do domu wraz z wodą, szczególnie jeśli budynek jest zaopatrywany z własnego ujęcia, np. ze studni głębinowej. Radon rozpuszcza się w wodzie, a podczas korzystania z niej (np. podczas brania prysznica) uwalnia się do powietrza.
- Materiały budowlane: Rzadziej, ale jednak, zdarza się, że same materiały budowlane, np. niektóre rodzaje betonu czy cegieł, mogą emitować radon. Jest to jednak problem marginalny w porównaniu z radonom pochodzącym z gruntu.
Wpływ Rodzaju Gruntu i Konstrukcji Budynku
Rodzaj gruntu odgrywa kluczową rolę w emisji radonu. Grunt o dużej przepuszczalności, taki jak piasek czy żwir, ułatwia radonowi migrację w kierunku powierzchni i budynków. Z kolei gleby gliniaste, choć generalnie mniej przepuszczalne, mogą sprzyjać gromadzeniu się radonu pod budynkiem, jeśli brak jest odpowiedniej wentylacji pod podłogą. Równie ważna jest konstrukcja budynku.
Budynki bez podpiwniczenia, posadowione bezpośrednio na gruncie, są bardziej narażone na wnikanie radonu niż budynki z podpiwniczeniem. W przypadku budynków z podpiwniczeniem, radon może gromadzić się w piwnicy, skąd przedostaje się do wyższych kondygnacji. Istotna jest również szczelność budynku. Im więcej nieszczelności w fundamentach, ścianach i stropach, tym łatwiej radonowi przedostać się do wnętrza. Starsze budynki, ze względu na naturalne procesy starzenia się materiałów i powstawanie pęknięć, często są bardziej narażone na problem radonu niż nowe konstrukcje.
System wentylacji również ma wpływ na stężenie radonu w budynku. Dobrze działająca wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła (rekuperacja) może skutecznie usuwać radon z powietrza wewnętrznego. Natomiast brak wentylacji lub jej niewystarczająca wydajność sprzyja gromadzeniu się radonu w pomieszczeniach.
Czynniki Zewnętrzne i Sezonowe Zmiany
Stężenie radonu w budynkach podlega również wpływom czynników zewnętrznych i sezonowym zmianom. Ciśnienie atmosferyczne odgrywa tutaj istotną rolę. Spadek ciśnienia atmosferycznego, np. przed nadejściem frontu atmosferycznego, może powodować wysysanie radonu z gruntu do wnętrza budynku. Z kolei wzrost ciśnienia atmosferycznego może ograniczać wnikanie radonu.
Sezonowe zmiany temperatury również wpływają na stężenie radonu. W okresie zimowym, kiedy różnica temperatur pomiędzy wnętrzem budynku a zewnętrzem jest większa, efekt kominowy jest silniejszy, co sprzyja zasysaniu radonu z gruntu. Dodatkowo, w zimie rzadziej wietrzymy pomieszczenia, co utrudnia usuwanie radonu z powietrza wewnętrznego. Z tego powodu pomiary stężenia radonu zaleca się wykonywać w okresie grzewczym, aby uzyskać najbardziej miarodajne wyniki. Poziom wilgotności gruntu również ma znaczenie – im bardziej wilgotny grunt, tym trudniej radonowi się przez niego przedostać, ale za to łatwiej rozpuszcza się w wodzie, która następnie może go transportować do budynku.
Zrozumienie dróg wnikania radonu do budynków to pierwszy krok do skutecznej walki z tym zagrożeniem. Wiedząc, skąd bierze się radon i jak dostaje się do naszych domów, możemy podjąć odpowiednie kroki, aby zminimalizować ryzyko narażenia na jego szkodliwe działanie. Kolejne artykuły z tej serii skupią się na metodach wykrywania i usuwania radonu, ale pamiętaj – zapobieganie jest zawsze lepsze niż leczenie. Dlatego już na etapie budowy lub remontu warto zadbać o odpowiednią izolację fundamentów i szczelność budynku, aby zminimalizować ryzyko wnikania radonu. Pamiętaj, że zdrowie Twoje i Twojej rodziny jest najważniejsze.
